Kominy – czyszczenie oraz kontrola okresowa

(Magazyn Instalatora 3 stycznia 2019)

Komin jest „końcowym” elementem instalacji grzewczej oraz układu wentylacji grawitacyjnej. Zapewnia on usunięcie powietrza zużytego z mieszkania oraz produktów spalania z urządzeń grzewczych.

Do odprowadzania spalin z urządzeń zasilanych gazem lub na przykład olejem opałowym służą przewody kominowe spalinowe; z palenisk opalanych paliwami stałymi – przewody kominowe dymowe. Natomiast zużyte powietrze usuwają przewody kominowe wentylacyjne.

Bardzo istotne jest sprawne działanie układów odprowadzania zużytego powietrza oraz systemów odprowadzania spalin i dymu. Pomimo tej wiedzy statystyki określające liczbę zatruć śmiertelnych, podtruć i pożarów spowodowanych wadliwie wykonaną lub nieprawidłowo działającą instalacją kominową są wciąż zatrważające.

Proces spalania paliw stałych (węgla, koksu, drewna, biomasy, ekogroszku itp.) wiąże się m.in. z wytwarzaniem składników dymu, takich jak sadza. Jej składnikami są pozostałości niezupełnego spalenia paliwa w komorze kotła. Sadza, będąca składową spalin (dymu), częściowo wylatuje przewodem kominowym ponad dach, a częściowo pozostaje na wewnętrznych ściankach tego przewodu. Zalegająca w przewodach sadza jest elementem wpływającym na osłabienie ciągu przewodów kominowych, a co za tym idzie – ma negatywny wpływ na proces spalania paliw w kotle i obniżenie wydajności urządzenia grzewczego. Wydajność takiego urządzenia może spaść nawet o kilkanaście procent. Efektem będzie zwiększenie ilości zużytego paliwa oraz kosztów ogrzewania. Zalegająca sadza może być również źródłem pożaru w kominie, który to pożar ma zazwyczaj przebieg bardzo dynamiczny. Jego skutkiem jest co najmniej zniszczenie przewodu kominowego (rozszczelnienie), a często pożar więźby dachowej lub całego budynku.
Istotne jest zatem okresowe usuwanie sadzy zalegającej wewnątrz przewodu kominowego. Oprócz aspektów technicznych i ekonomicznych są również wymagania przeciwpożarowe zawarte w rozporządzeniu w sprawie ochrony przeciwpożarowej.

Komin i usuwanie sadzy

Obowiązek czyszczenia określony jest w Rozporządzeniu Ministra Spraw Wewnętrznych i Administracji z dnia 7 czerwca 2010 r. w sprawie ochrony przeciwpożarowej budynków, innych obiektów i terenów:
Rozdział 7 Instalacje i urządzenia techniczne:
§. 34.

1. W obiektach, w których odbywa się proces spalania paliwa stałego, ciekłego lub gazowego, usuwa się zanieczyszczenia z przewodów dymowych i spalinowych, w okresach ich użytkowania:
   1) od palenisk zakładów zbiorowego żywienia i usług gastronomicznych – co najmniej raz w miesiącu, jeżeli przepisy miejscowe nie stanowią inaczej;
   2) od palenisk opalanych paliwem stałym niewymienionych w pkt 1 – co najmniej raz na 3 miesiące.
2. W obiektach, o których mowa w ust. 1, usuwa się zanieczyszczenia z przewodów wentylacyjnych co najmniej raz w roku, jeżeli większa częstotliwość nie wynika z warunków użytkowych.
3. Czynności, o których mowa w ust. 1 i 2 wykonują osoby posiadające kwalifikacje kominiarskie.
   Jakie grożą sankcje za niedopełnienie tego obowiązku?
   Określone są one w ustawie z dnia 20.05.1971 r. – Kodeks wykroczeń:
   Art. 82, § 1: Kto nieostrożnie obchodzi się z ogniem lub wykracza przeciwko przepisom dotyczącym zapobiegania i zwalczania pożarów, a w szczególności: 1) utrudnia okresowe czyszczenie komina lub nie dokonuje bez zwłoki naprawy uszkodzeń komina i wszelkich przewodów dymowych, podlega karze aresztu, grzywny albo karze nagany.
   Okresowe sprawdzenie stanu technicznego przewodów kominowych ma na celu określenie dalszych możliwości użytkowania tych przewodów (wentylacyjnych, spalinowych i dymowych). Stwierdzone podczas kontroli nieprawidłowości konstrukcyjne (nieszczelności, ubytki zaprawy, nieprawidłowe sposoby wyprowadzenia ponad dachem, wspólne podłączenia itd.) oraz eksploatacyjne (brak konserwacji przewodów kominowych oraz urządzeń grzewczych, brak prawidłowej ilości doprowadzanego powietrza na cele wentylacji oraz bezpiecznego procesu spalania paliw) może prowadzić do zaburzeń działania wentylacji oraz zagrożeń, np. pożarowych, lub zatruć tlenkiem węgla w przypadku urządzeń spalających paliwa gazowe, olejowe lub stałe. Aby uchronić osoby użytkujące od skutków zatruć, pożarów i syndromu „chorego budynku”, należy przeprowadzać okresowe kontrole przewodów kominowych oraz ich czyszczenia.

Kominy – kontrola obowiązkowa

Obowiązek kontroli okresowej przewodów kominowych wynika z ustawy Prawo Budowlane:
Art. 5.1. Obiekt budowlany wraz ze związanymi z nim urządzeniami budowlanymi należy, biorąc pod uwagę przewidywany okres użytkowania, projektować i budować w sposób określony w przepisach, w tym techniczno-budowlanych, oraz zgodnie z zasadami wiedzy technicznej, zapewniając:
1) spełnienie wymagań podstawowych dotyczących:
a) bezpieczeństwa konstrukcji,
b) bezpieczeństwa pożarowego,
c) bezpieczeństwa użytkowania,
Kontrole wykonywane są w oparciu o ustawę Prawo Budowlane:

• Art. 7.1. Do przepisów techniczno-budowlanych zalicza się:
  1) warunki techniczne, jakim powinny odpowiadać obiekty budowlane i ich usytuowanie, uwzględniające wymagania, o których mowa w art. 5;
• Art. 62.1. Obiekty w czasie ich użytkowania powinny być poddawane przez właściciela lub zarządcę:
  1) okresowej kontroli, co najmniej raz w roku, polegającej na sprawdzeniu stanu technicznego:
  a) elementów budynku, budowli i instalacji narażonych na szkodliwe wpływy atmosferyczne i niszczące działania czynników występujących podczas użytkowania obiektu,
  b) instalacji i urządzeń służących ochronie środowiska,
  c) instalacji gazowych oraz przewodów kominowych (dymowych, spalinowych i wentylacyjnych).

Uprawniony do kontroli kominów

Osoby uprawnione do kontroli określone są przez ustawę Prawo Budowlane – art. 62.6: Kontrolę stanu technicznego przewodów kominowych, o której mowa w ust. 1 pkt 1 lit. c, powinny przeprowadzać:
1) osoby posiadające kwalifikacje mistrza w rzemiośle kominiarskim — w odniesieniu do przewodów dymowych oraz grawitacyjnych przewodów spalinowych i wentylacyjnych;
2) osoby posiadające uprawnienia budowlane odpowiedniej specjalności.
Kontrola powinna być przeprowadzona w sposób zapewniający uzyskanie wszelkich informacji służących do właściwego określenia sprawności przewodów kominowych oraz podłączeń i możliwości ich bezpiecznego użytkowania przez czas wskazany w ustawie. Opisane jest to w Dz. U. nr 74 poz. 836 – Rozporządzenie Ministra Spraw Wewnętrznych i Administracji z dnia 16.08.1999 r. w sprawie warunków technicznych użytkowania budynków mieszkalnych:
§ 16 u. 2 W czasie użytkowania instalacji i urządzeń należy:
1) zapewniać ich ochronę przed uszkodzeniem, wykonywać zabiegi konserwacyjne i naprawy przewidziane instrukcją użytkowania,
§ 19 u. 2 Użytkownik lokalu wyposażonego w przewody i kanały dymowe lub spalinowe oraz wentylacyjne jest obowiązany:
1) zapewniać ich sprawność techniczną i użytkową,
2) systematycznie wykonywać czynności konserwacyjne,
§ 19 u. 3 Użytkownik lokalu korzystający z przewodów i kanałów dymowych lub spalinowych oraz wentylacyjnych może powierzać naprawę i konserwację tych urządzeń wyłącznie osobom posiadającym świadectwa kwalifikacyjne określone w odrębnych przepisach.
Użytkownik (lokator) ma obowiązek udostępnić lokal do kontroli okresowej przewodów kominowych oraz instalacji gazowej w lokalu. Określone jest to w Dz. U. nr 74 poz. 836 – Rozporządzenie Ministra Spraw Wewnętrznych i Administracji z dnia 16.08.1999 r. w sprawie warunków technicznych użytkowania budynków mieszkalnych:
§ 17 u. 2 W czasie użytkowania instalacji gazowej użytkownik lokalu powinien:
9) udostępniać lokal w celu przeprowadzenia przez odpowiednie służby kontroli instalacji i urządzeń gazowych, przewodów i kanałów spalinowych, wentylacyjnych, a także innych instalacji i urządzeń, oraz ściśle wykonywać zalecenia pokontrolne.
Prace kontrolne i konserwacyjne dotyczące części wspólnej budynku, jakim są przewody kominowe, jest konieczna dla zapewnienia bezpiecznego użytkowania ww. przewodów. Lokatorzy są zobowiązania do zapewnienia dostępu do kontroli przewodów kominowych oraz ich konserwacji. Mówi o tym Dz. U. 1994 nr 85 poz. 388 (Ustawa z dnia 24 czerwca 1994 r. o własności lokali).
Art. 13. 2. Na żądanie zarządu właściciel lokalu jest obowiązany zezwalać na wstęp do lokalu, ilekroć jest to niezbędne do przeprowadzenia konserwacji, remontu albo usunięcia awarii w nieruchomości wspólnej, a także w celu wyposażenia budynku, jego części lub innych lokali w dodatkowe instalacje.

Zakres prac

Kontrolę drożności przewodów kominowych przeprowadzamy przy pomocy kuli kominiarskiej posiadającej średnicę przy przewodach tradycyjnych (14 x l4) 125 mm, opuszczanej na sznurze z wylotu do podłączenia, i obserwujemy jej przebieg w drzwiczkach rewizyjnych. Przewód nie może posiadać zawężeń i załamań większych niż przewidziane w normie. Drzwiczki powinny być umieszczone w dogodnym miejscu do przeprowadzenia sprawdzenia. Wielkość drzwiczek, szczelność oraz ich umiejscowienie powinny być zgodne z PN-85/B-4817-12.
Stan łączników sprawdzany jest wzrokowo pod względem ich szczelności, odpowiedniego spadku oraz ich długości. Przy badaniu szczelności łączników można wykorzystać wykrywacz obecności CO2 lub analizator spalin.
W przypadku stwierdzenia niedostatecznego ciągu kominowego lub braku jego stabilności należy zwrócić uwagę na uszczelnienie otworów drzwiowych i okiennych. Niedostateczny dopływ powietrza zewnętrznego często jest przyczyną zwrotnego ciągu kominowego. Stosowanie mechanicznej wentylacji, w pomieszczeniach, w których znajdują się paleniska opalane paliwem stałym, jest zabronione – Dz. U. nr 75 §154 1 z wyłączeniem warunku określonego w punkcie 2, to znaczy w przypadku stosowania zblokowanej wentylacji nawiewno-wywiewnej. 
Kolejne prace to:
– badanie stanu technicznego kominów ponad dachem,
– badanie dostępu do przeprowadzania kontroli,
– badanie szczelności przewodów kominowych.
Po wykonaniu przeglądu – kontroli przewodów kominowych – należy wypełnić protokół z okresowej kontroli przewodów kominowych; wykonać szkic (rzut pionowy lub poziomy przewodów kominowych) z naniesieniem ich numeracji, numeracji pionów, naniesieniem drożności, oznaczeniem rodzaju wylotów, przypisaniu podłączeń do każdego przewodu. 

Marcin Ziombski, mistrz kominiarski, KIK